فعالیت ۲-۶ فیزیک دهم
در ساختن دیوارهای ساختمان باید اثر مویینگی در نظر گرفته شود، زیرا تراوش آب از منفذهای مویین در این دیوارها می‌تواند سبب خسارت در داخل ساختمان شود. برای جلوگیری از این خسارت، دیوارهای داخل یا خارج ساختمان را معمولاً با مواد ناتراوا (مانند قیر) می‌پوشانند. تحقیق کنید چگونه در **معماری سنتی ایران** به جای قیراندود کردن، از نفوذ آب به داخل سازه‌ها جلوگیری می‌کردند.
پاسخ تشریحی و گام به گام فعالیت ۲-۶ صفحه ۲۷ فیزیک دهم
سلام! این فعالیت یک تحقیق جذاب در مورد کاربرد فیزیک (اثر مویینگی) و راهکارهای مهندسی سنتی ایرانی برای مقابله با آن است. 😊
### مشکل: اثر مویینگی (خاصیت لوله مویین)
**مویینگی** پدیده‌ای است که در آن مایع در داخل لوله‌های باریک (مویین) یا منافذ ریز یک ماده (مانند آجر، گچ یا بتن) بالا می‌رود. در ساختمان، رطوبت و آب موجود در زمین و پی، از طریق این منافذ ریز در مصالح ساختمانی بالا کشیده شده و باعث ایجاد **نم و رطوبت** در دیوارها و خسارت به ساختمان می‌شود.
### راه‌حل‌های سنتی در معماری ایران (عایق‌های رطوبتی سنتی)
معماران سنتی ایرانی برای مقابله با مویینگی و نفوذ رطوبت، به جای استفاده از مواد صنعتی مانند قیر (که در آن زمان نبوده)، از روش‌های زیر استفاده می‌کردند:
1. **بلوکاژ (سنگ‌ریزی در پی):**
* این روش در پی و زیر کف ساختمان‌ها استفاده می‌شد. **بلوکاژ** به معنای پر کردن فضای زیر کف با لایه‌ای ضخیم از **قلوه سنگ‌ها** و سپس پوشاندن آن‌ها با ماسه‌ی بادی یا ملات است.
* سنگ‌ها به دلیل **عدم وجود منافذ مویین** درشت و همچنین ساختار ناهمگن، اتصال مویین را قطع کرده و مانع بالا کشیده شدن آب از خاک به کف و دیوارها می‌شوند.
2. **کاهگل و گِل‌آهک:**
* **آهک** در برابر آب خاصیت مقاومت نشان می‌دهد و به عنوان یک ماده‌ی **ضدرطوبت** عمل می‌کند. در مناطق مرطوب، از ملات‌هایی مانند **ساروج** (ترکیبی از آهک، خاکستر، خاک رس و...) برای عایق‌کاری حمام‌ها و آب‌انبارها استفاده می‌شد که نفوذ آب را به حداقل می‌رساند.
* همچنین در ساخت دیوارها از **کاهگل** یا ترکیبات گِل و آهک استفاده می‌شد که چسبندگی و ناتراوایی بیشتری در برابر رطوبت سطحی داشت.
3. **ناکِش (کانال خشک‌کننده):**
* در برخی مناطق، در پی ساختمان کانال‌های مخصوصی به نام **ناکِش** ایجاد می‌کردند. این کانال‌ها وظیفه داشتند رطوبت اطراف پی ساختمان را جمع‌آوری کرده و به خارج هدایت کنند یا با تهویه، آن را خشک کنند تا آب به سطح دیوارها نرسد.
**نتیجه‌گیری:** مهندسان سنتی ایران با درک دقیق پدیده‌های فیزیکی مانند مویینگی، با استفاده از مواد محلی و تکنیک‌های ساده اما مؤثر، توانستند سازه‌هایی بسازند که برای قرن‌ها در برابر آسیب رطوبت مقاوم باقی بمانند.
